Οι γιαγιάδες μας μεγάλωσαν με παλιές συνήθειες και λαϊκές σοφίες που συχνά περνούσαν από γενιά σε γενιά σαν «κανόνες ζωής».
Μπορεί σήμερα να μας φαίνονται παράξενοι ή ξεπερασμένοι, όμως πίσω από πολλούς από αυτούς κρύβεται μια ιδιαίτερη λογική, αλλά και μια βαθιά σχέση με τη θρησκεία, τη φύση και την καθημερινότητα.
Μία από τις πιο χαρακτηριστικές φράσεις ήταν:
«Παρασκευή τα νύχια να μην κόψεις, την Κυριακή να μη λουστείς αν θέλεις να προκόψεις».
Ας δούμε τι πραγματικά κρύβεται πίσω από αυτή τη λαϊκή ρήση.
Η Παρασκευή και η συμβολική της βαρύτητα
Η Παρασκευή θεωρείται από την Ορθόδοξη παράδοση ημέρα νηστείας και πένθους, καθώς εκείνη την ημέρα σταυρώθηκε ο Χριστός. Οι παλιοί πίστευαν πως δεν έπρεπε να γίνεται τίποτα «κοπτικό» ή «αποτμητικό» τη μέρα αυτή — όπως το κόψιμο των νυχιών ή των μαλλιών — γιατί συμβόλιζε την αποκοπή της τύχης και της ευλογίας του ανθρώπου.
Έτσι, λέγανε πως αν κόψεις τα νύχια σου Παρασκευή, «κόβεις την προκοπή σου». Ήταν ένας τρόπος να δείξουν σεβασμό στη μέρα, αλλά και να αποτρέψουν τις πράξεις που θεωρούνταν ατυχείς ή «βαριές» ενεργειακά.
Η Κυριακή: Ημέρα ανάπαυσης και αγιασμού
Η Κυριακή, η «Κυρία των ημερών», είναι αφιερωμένη στον Θεό. Οι γιαγιάδες έλεγαν πως εκείνη τη μέρα δεν πρέπει να κάνεις βαριές δουλειές, να πλένεις ρούχα ή να λούζεσαι.
Το λούσιμο θεωρούνταν «άνοιγμα του σώματος» και της ενέργειας — κάτι που δεν ταίριαζε με την ιερότητα της ημέρας.
Συχνά πίστευαν επίσης πως όποιος λουζόταν Κυριακή μπορούσε να «ξεπλύνει» την τύχη του, να αρρωστήσει ή να μην έχει προκοπή. Η συμβουλή αυτή λειτουργούσε και σαν υπενθύμιση να κρατά ο άνθρωπος μια μέρα την εβδομάδα για ξεκούραση και πνευματική ανάταση.
Η σοφία πίσω από τα λόγια
Πίσω από κάθε τέτοιο ρητό υπήρχε κάτι παραπάνω από δεισιδαιμονία:
Οι γιαγιάδες μάς μάθαιναν να σεβόμαστε τον χρόνο και τις μέρες της εβδομάδας.
Να ξεχωρίζουμε την εργασία από την ξεκούραση.
Να τιμούμε τις ημέρες που έχουν πνευματική σημασία.
Και, κυρίως, να λειτουργούμε με μέτρο και σεβασμό προς την παράδοση.
Από δεισιδαιμονία σε πολιτιστική κληρονομιά
Σήμερα, ίσως δεν ακολουθούμε κατά γράμμα αυτές τις συμβουλές. Όμως, πίσω από φράσεις όπως «Παρασκευή τα νύχια να μην κόψεις, την Κυριακή να μη λουστείς», κρύβεται η ψυχή μιας Ελλάδας που ήξερε να συνδυάζει την πίστη με την καθημερινότητα, και τη σοφία με το σεβασμό.
Για τις γιαγιάδες μας, η «προκοπή» δεν ήταν μόνο θέμα τύχης, αλλά στάση ζωής: σεβασμός, ισορροπία και ευλάβεια.
